Sosyal medya platformlarının yaşamın doğal akışının bir parçası olduğu artık net bir gerçek. Öyle ki pek çoğumuz güne bu platformlar ile başlıyor. Uyumadan önce, sabah uyandıktan sonra, günlük tempomuza kısa bir ara verdiğimizde bile kendimizi sosyal medyada buluyoruz. Peki hayatımızın bir parçası haline gelen bu platformlar algımızı nasıl etkiliyor? Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan ve Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal tarafından geliştirilen “İyicilik ve Kötücülük Ölçeği” ile gerçekleştirilen araştırmanın verileri gösteriyor ki; sosyal medyada günde 4 saatten fazla zaman geçirilmek iyicillik tutum ve davranışlarını baskılıyor.
Bir olayda durum, kişi karşısında karar verilirken kötücül veya iyicil güçlerimizin hangisinin baskın olduğunu tutum ve algılarımızı psikometrik olarak ölçebileceğimiz bir ölçek geliştirildi. Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan tarafından geliştirilen ölçeğe ülke genelinde 15 ile 69 yaş arasında değişen yaklaşık 1023 kişi katılım sağladı. En düşük puan 0, en yüksek puan ise 140 olan bu ölçekte Türkiye, iyicil güçlerin kullanılmasında sınır puanın altında kaldı.
Çok fazla sosyal medya kullanımı iyiciliği azaltıyor
Yapılan araştırmaya göre 765 kadın, 258 erkek katılım sağladı. Yapılan incelemelerde cinsiyete göre bir fark gözlemlenmemiş olsa da günlük sosyal medya kullanımına göre iyicilik ve kötücülük algılarının farklılaştığı meydana çıkıyor. Araştırmalara göre günde 1 saatten az sosyal medya kullananlar ile 4-6 saatten fazla kullananlar arasında farklar oluşmuştur günlük sosyal medya kullanımı çoğaldıkça iyicilik algı tutumlarının azaldığı gözlemlenmiştir. 1 saatten az sosyal medya kullanan bireylerde ise iyicilik puanları pozitif yönde farklılaşıyor.
Kontrolsüzlüğün en çok yayıldığı mecra TikTok oldu!
İncelemeyi yapan uzmanların kanaatine göre TikTok kullanıcılarının aşırı duygular barındıran videolar çekmesi ve bununla birlikte duygusal kontrollerinin azalması iyicilik davranış ve tutumlarını baskılıyor. Bu mecra, toplumsal kural ve ahlaki davranışlar bütününden sıyrılıp kontrolsüz videoların servis edilmesiyle yayılıyor. Saniyelik videolar aracılığıyla yayılan olumsuz duygular, kötücülüğün yayılım hızını arttırıyor.
Üsküdar İyicillik ve Kötücüllük Ölçeği (ÜSİYKÖ) ile kendinizi test edebilirsiniz
Her bir ifadeyi duruma uygunluk açısından değerlendirerek puanlayınız. (Kabul Etmiyorum=”0”; Kabul Ediyorum=”1”; Kabul ediyorum ama yapamıyorum, pişmanlık hissederim=”2”; Planlayarak sorumluluk hissi ile inanıyor ve uyguluyorum=”3”; Severek her zaman inanıyor ve uyguluyorum=”4”).
NOT: 6., 11., 15., 16., 18.,19.,20.,24.,27.,30.,31.,33.,35. maddeler ters kodlanmalıdır (‘0’ yerine ‘4’; ‘1’ yerine ‘3’; ‘3’ yerine ‘1’).
1- Dürüst olmak, sözünde durmak her şartta vazgeçilmez bir ilkedir.
2- Yalan söylemek kötü insanların ortak özelliğidir, nefret ederim.
3- Menfaatimize ters olsa bile doğru olan yapılmalıdır.
4- Sorumluluk ve hesap verme duygusu hayatımızda en önemli ilkedir.
5- Aileme, yakınlarıma hesap vermek zorundayım.
6- İnandığımız tek ölçü şahsi menfaatimizdir, bu çağ böyledir.
7- En kutsal değer para, makam, şöhret olmamalıdır.
8- “Şartlar ne olursa olsun önceliğim kendi çıkarımdır” ifadesi yanlıştır.
9- “Ahlaklı olmak güzeldir ama bu zamanda geçerli değildir” düşüncesi bir modern yanılgıdır.
10- “Hesap vermeden yaşamak rahatlıktır” düşüncesi insanlığın sonunu hazırlar, gizli kötülükler artar.
11- Bu çağda bencil olmak, lüks içinde yaşamak zorundayız.
12- Her şeyi bilen ve kontrol eden yaratıcıya karşı hesap vereceğiz, unutmamalıyız.
13- Hakiki dindar, ölümün anlamını bilir, söyledikleri ile yaptıkları uyumludur.
14- Zayıf, çaresiz ve güçsüz zamanlarımda maneviyata sığınırım ve uygularım.
15- İdeallerimiz için zorluklara, çilelere katlanmak, bu zamanın doğrusu değildir, önce rahatım gelir.
16- Çilecilik eski anlayıştır, dünyaya bir defa gelinir.
17- Sabırlı ve tahammüllü olmak için çok gayret ederim.
18- Karşılıksız, beklentisiz sevgi, şefkat, nezaket hoştur ama bu zamanda öyle insanlar kullanılır, öncelik sende olmalı.
19- Tevazu, alçakgönüllülük özgüveni zedeler, bu çağda güçlü olanın dediği olur.
20- Hayat bir mücadeledir; güçlü olmak, erdemli olmaktan önemlidir.
21- Hayat bir yardımlaşmadır, cömert olmak yüksek bir değerdir, sıklıkla yapılmalıdır.
22- İhtiyacın olmayan şeyleri, ihtiyaç sahiplerine vermek fazilettir, sıklıkla uygulanmalıdır.
23- Küçük şeylerden mutlu olmaya çalışmak gerekir.
24- Hedefe ulaşmak için hileli yollara başvurmak doğru değildir ama günümüzde çoğu zaman gerekir.
25- Kendine yapılması istenmeyen şeyi, başkalarına yapmamak gerekir.
26- İyi niyet ve güzel bir gayret sahibi olmak hem başarı hem mutluluk getirir.
27- Adil paylaşım güzel bir şeydir ama bu zamanda mümkün değil.
28- Kendi fikrini zorla kabul ettirmek, herkesi değiştirmeye çalışmak, doğru ve uygun bir yöntem değildir.
29- Önce benim hakkım sonra adalet demek çağın yanılgısıdır, buna dikkat ederim, önce adalet derim.
30- İnsanın zenginliği mal, mülk, parada değil, taşıdığı karakterdedir, fakat karakter karın doyurmuyor.
31- Alın teri ile kazanmak güzeldir ama bu zamanın metodu değildir.
32- Size yanlış yapan birisini affetmek veya olayı olduğu gibi kabul etmek ve ileriye bakmak gerekir.
33- İntikam almak çoğu zaman gereklidir.
34- Karşılıksız iyilik yapmak isterim ancak zor olduğunu biliyorum.
35- “İyilik yaptım da ne oldu, besle kargayı oysun gözünü” görüşü bence çok doğru.
Değerlendirme: Ölçekten 0 ile 140 arasında puan alınabiliyor.
0-35: Kötücüllük baskın ahlakî körlük normalleşmiş durumda
36-70: Kötücüllükte farkındalık oluşmuş ancak ortalamanın altındasınız
71-105: Olumlu yola girmişsiniz davranış pekiştirmeye ihtiyaç var
106-140: Ortalamanın üstünde iyicil güçlerinizi kullanıyorsunuz huzuru yakalamışsınız
